Το ιδιαίτερο με το ελαιόλαδο, που αποτελεί σημαντικό μέρος της μεσογειακής διατροφής, είναι τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, η βιταμίνη Ε και οι φαινολικές ενώσεις στη δομή του. Τα έλαια με υψηλή περιεκτικότητα σε μονοακόρεστα λιπαρά είναι τα προτιμώμενα λίπη για μια υγιεινή διατροφή, επειδή μειώνουν την κακή (LDL) χοληστερόλη και αυξάνουν την καλή (HDL) χοληστερόλη. Η βιταμίνη Ε και οι φαινολικές ενώσεις έχουν πολύ ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες
Το ελαιόλαδο κατέχει σημαντική θέση στη διατροφή με το μοναδικό του χρώμα, οσμή, γεύση και άρωμα. Είναι το μόνο λάδι που μπορεί να καταναλωθεί φυσικά σαν χυμός φρούτων και πηγή «Βιταμίνης Ε» απαραίτητης για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Η τακτική κατανάλωση ελαιολάδου έχει βρεθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο ορισμένων ασθενειών, όπως ο διαβήτης και η αρτηριακή πίεση, αλλά κυρίως ο καρκίνος. Έχει επίσης πολύ σημαντικές λειτουργίες για το πεπτικό σύστημα, τη δομή των οστών, τον εγκέφαλο και τον νευρικό ιστό.
Το ελαιόλαδο βοηθά στη μείωση του συστατικού της LDL της χοληστερόλης, που είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα, ενώ δεν αλλοιώνει το συστατικό HDL, που είναι ευεργετικό και προστατευτικό. Με αυτή την ιδιότητα είναι το καταλληλότερο λάδι για την υγεία της καρδιάς. Το ελαιόλαδο μειώνει τον «κίνδυνο» της πήξης του αίματος στα αιμοφόρα αγγεία δρώντας ενάντια στους παράγοντες που παίζουν ρόλο στη συσσώρευση των αιμοσφαιρίων.
Το ελαιόλαδο προστατεύει από τη γαστρίτιδα και τα δωδεκαδακτυλικά έλκη μειώνοντας την οξύτητα του στομάχου όταν καταναλώνεται ζεστό και κρύο.
Το ελαιόλαδο μειώνει τον σχηματισμό λίθων στη χολή και βοηθά στη διάλυση των λίθων διεγείροντας την έκκριση της χολής, ρυθμίζοντας τη σύνθεση της χολής και αδειάζοντας τη χοληδόχο κύστη.
Το ελαιόλαδο είναι το λάδι που απορροφάται καλύτερα από τα έντερα και έχει την ικανότητα να ρυθμίζει την εντερική διέλευση. Επειδή έχει την πιο ισορροπημένη χημική σύνθεση από όλα τα λίπη, βοηθά στη βελτίωση της ανοργανοποίησης των οστών και στη φυσιολογική ανάπτυξη των οστών.